Qua công tác kiểm sát việc thụ lý, giải quyết vụ án dân sự về yêu cầu tuyên bố giao dịch dân sự vô hiệu, hủy quyết định cá biệt giữa nguyên đơn: bà Trần Thị Th, ông Lưu Minh Đ với bị đơn: bà Đậu Thị H, ông Trương Văn D của Tòa án nhân dân tỉnh Nghệ An thụ lý, giải quyết, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Nghệ An phát hiện Ủy ban nhân dân huyện Q có vi phạm trong hoạt động cấp giấy Chứng nhận quyền sử dụng đất, cụ thể như sau:

Ngày 11/8/2014, ông Trương Văn D và bà Đậu Thị H viết giấy (viết tay) chuyển nhượng diện tích đất 472,5m² đất thuộc thửa đất số 90, tờ bản đồ số 6, tại xóm Đ, xã T, huyện Q, tỉnh Nghệ An cho bà Trần Thị Th và ông Lưu Minh Đ (Thửa đất đã được UBND huyện Q cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số AD 298687 ngày 22/9/2006 cho hộ ông Trương Văn D, bà Đậu Thị H). Tại thời điểm viết giấy chuyển nhượng thì Giấy chứng nhận quyền sử dụng thửa đất trên đang được ông D, bà H thế chấp tại Ngân hàng nên các bên thỏa thuận sau 01 năm gia đình ông D sẽ rút giấy chứng nhận quyền sử dụng đất để bàn giao. Sau đó, do không có tiền để trả nợ cho Ngân hàng nên vào năm 2018, hai bên đã thống nhất chấm dứt việc chuyển nhượng. Ngày 14/6/2022, Tòa án nhân dân huyện Q đã ban hành Quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự về việc vô hiệu giấy chuyển nhượng ngày 11/8/2014, chấm dứt việc chuyển nhượng (Tại Quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự số 05/2022/QĐCNHGT-DS ngày 14/6/2022). Quyết định trên có hiệu lực pháp luật.

Mặc dù từ năm 2018, giữa các bên đã thỏa thuận chấm dứt việc chuyển nhượng đất nhưng không hiểu vì sao lại có Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất được UBND xã T, huyện Q chứng thực vào ngày 24/6/2019, với nội dung: “Gia đình anh D, chị H chuyển nhượng cho vợ chồng anh Lưu Minh Đ, Trần Thị Th quyền sử dụng thửa đất theo Giấy chứng nhận có số phát hành CO 266806, số vào sổ H 00066 cấp ngày 24/7/2018”. Từ đó, Chi nhánh văn phòng đăng ký đất đai huyện Q đã làm các thủ tục tách thửa đất số 90 tờ bản đồ số 6 thành 2 thửa để UBND huyện Q cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số CR 952877 ngày 11/7/2019 đối với thửa đất số 82, tờ bản đồ số 47 diện tích 584m² cho ông Trương Văn D và bà Đậu Thị H; Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số CR 952742 ngày 11/7/2019 đối với thửa đất số 81 tờ bản đồ số 47 diện tích 329,4m² cho ông Lưu Minh Đ và bà Trần Thị Th. Điều đáng nói là bà Đậu Thị H và ông Trương Văn D khai nhận không ký vào Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất cũng như các văn bản trong quá trình tách thửa, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nói trên. Hơn nữa, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số AD 298687 ngày 22/9/2006 thửa đất số 90 tờ bản đồ số 6 diện tích 472,5m² được UBND huyện Q cấp cho ông D, bà H đang được thế chấp tại Ngân hàng thương mại cổ phần đầu tư và phát triển Việt Nam, chi nhánh P, Phòng giao dịch Q từ ngày 22/9/2016 (theo Hợp đồng thế chấp số 01/2016/8982326/HĐBĐ ngày 22/9/2016), đã được đăng ký giao dịch đảm bảo đúng quy định. Do ông D, bà H không trả được nợ nên ngày 17/5/2019, Chi cục Thi hành án dân sự huyện Q đã ra quyết định thi hành án, bán đấu giá thửa đất trên để thi hành án. Ngày 24/02/2021, thửa đất trên đã được bán đấu giá cho người mua là ông Nguyễn Văn S.

Do trên thực tế, giữa các công dân không thực hiện giao dịch chuyển nhượng thửa đất nhưng hiện nay các gia đình ông Trương Văn D và bà Đậu Thị H; ông Lưu Minh Đ và bà Trần Thị Th vẫn được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nên để tránh các hậu quả về sau, ông Lưu Minh Đ, bà Trần Thị Th phải khởi kiện để yêu cầu Tòa án tuyên bố Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất ngày 24/6/2019 vô hiệu và hủy Giấy chứng nhận quyền sử dụng các thửa đất nêu trên. Tại Bản án số 15/2023/DS-ST ngày 05/6/2023, Tòa án nhân dân tỉnh Nghệ An đã tuyên vô hiệu Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất và Hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số CR 952742 ngày 11/7/2019 nói trên, đồng thời kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xem xét, xử lý Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số CR 952877 ngày 11/7/2019 do không liên quan đến vụ án.

Việc UBND xã T chứng nhận vào hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất; UBND huyện Q làm các thủ tục tách thửa đất đang được thế chấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất tại Ngân hàng, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng một phần thửa đất sang cho bên thứ ba trong khi giữa các bên không có giao dịch chuyển nhượng, bên chuyển nhượng khai không biết việc làm thủ tục chuyển nhượng, tách thửa; bên nhận thế chấp quyền sử dụng đất không được biết việc chuyển nhượng tài sản; thửa đất đang được cơ quan thi hành án kê biên để đảm bảo thi hành án là vi phạm pháp luật (Điều 188 Luật đất đai năm 2013; Khoản 8 Điều 320 Bộ luật dân sự năm 2015;Điều 36 Nghị định 23/2015/NĐ-CP ngày 16/02/2015 của Chính phủ về cấp bản sao từ sổ gốc, chứng thực bản sao từ bản chính, chứng thực chữ ký và chứng thực hợp đồng giao dịch); làm ảnh hưởng đến quyền lợi ích hợp pháp của công dân, tiềm ẩn nguy cơ phát sinh vi phạm và tội phạm.

 Phòng 9 VKSND tỉnh tham mưu Lãnh đạo Viện ban hành kiến nghị

Thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp, ngày 18/9/2023, Phòng 9 Viện KSND tỉnh Nghệ An đã tham mưu cho Lãnh đạo Viện ban hành Kiến nghị số 1851/KN-VKS-P9 kiến nghị đến Chủ tịch Uỷ ban nhân dân huyện Q thực hiện một số nội dung sau đây:

- Tổ chức kiểm tra làm rõ nguyên nhân, trách nhiệm để xảy ra các sai phạm của cá nhân có liên quan trong quá trình chứng thực hợp đồng chuyển nhượng, tách thửa, cấp các giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nêu trên;

- Xử lý trách nhiệm cá nhân có vi phạm theo đúng quy định của pháp luật;

- Chấn chỉnh, tăng cường kiểm tra Ủy ban nhân dân các xã, thị trấn trên địa bàn và các cơ quan tham mưu thuộc Ủy ban nhân dân huyện Q, đảm bảo thực hiện nghiêm chỉnh quy định của pháp luật trong quá trình cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, không để tái diễn các vi phạm nêu trên.

Kiến nghị của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Nghệ An trong công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án dân sự đã góp phần đảm bảo việc chấp hành pháp luật được nghiêm chỉnh, thống nhất, kịp thời bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, bảo đảm tính đúng đắn trong hoạt động của cơ quan quản lý hành chính Nhà nước./.