Một số điểm mới của Pháp lệnh 03/2022/UBTVQH15 ngày 13/12/2022 của Ủy ban thường vụ Quốc Hội về trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân thay thế Pháp lệnh số 09/2014/UBTVQH13 ngày 20/01/2014.

Sau hơn 8 năm thi hành, Pháp lệnh 09/2014/UBTVQH13 ngày 20/01/2014 về trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân đã bộc lộ một số hạn chế, bên cạnh đó nhiều quy định pháp luật liên quan đến Pháp lệnh 09/2014/UBTVQH13 đã được sửa đổi, bổ sung, nhất là Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 được sửa đổi, bổ sung năm 2020, Luật phòng chống ma túy năm 2021. Do đó, nhiều quy định của Pháp lệnh 09/2014 không còn phù hợp, cần được sửa đổi để đáp ứng yêu cầu của thực tiễn. Ngày 13/12/2022, Ủy ban thường vụ Quốc hội ban hành Pháp lệnh số 03/2022/UBTVQH15 về trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân (gọi tắt là Pháp lệnh 03/2022) thay thế Pháp lệnh 09/2014/UBTVQH13.

Pháp lệnh 03/2022 gồm 5 Chương 44 Điều với một số nội dung mới so với Pháp lệnh 09/2014 như sau:

- Về thẩm quyền xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính: Điều 3 Pháp lệnh 03/2022 bổ sung thẩm quyền của TAND cấp huyện nơi người bị đề nghị có hành vi vi phạm trong trường hợp người đề nghị là Trưởng Công an cấp huyện, Giám đốc công an cấp tỉnh theo quy định tại khoản 2, Điều 99, khoản 2 Điều 101, khoản 1 Điều 100, khoản 1 Điều 102 của Luật Xử lý vi phạm hành chính;

- Về hình thức tổ chức phiên họp, khoản 1 Điều 21 Pháp lệnh 03/2022 bổ sung quy định về việc tổ chức phiên họp xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính có thể được tổ chức theo hình thức trực tuyến;

- Về chi phí, lệ phí, Pháp lệnh 03/2022 bổ sung quy định về chi phí, lệ phí trong việc xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính. Điều 7 của Pháp lệnh quy định các loại chi phí, lệ phí trong việc xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính, trách nhiệm chi trả; Chi phí trong việc xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính quy định tại khoản 1 Điều này được thực hiện theo quy định của pháp luật về chi phí tố tụng; Lệ phí cấp bản sao giấy tờ, sao chụp tài liệu tại Tòa án được thực hiện theo quy định của pháp luật về án phí và lệ phí Tòa án.

- Về căn cứ đình chỉ việc xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính, Pháp lệnh bổ sung điểm h khoản 1 Điều 16 về trường hợp Thẩm phán quyết định đình chỉ việc xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính khi người bị đề nghị mắc bệnh hiểm nghèo có chứng nhận của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh từ tuyến huyện trở lên.

- Về phiên họp xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính,  Pháp lệnh 03/2022 quy định cụ thể về trình tự, thủ tục tranh luận tại phiên họp xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính, phiên họp xem xét, giải quyết khiếu nại, kiến nghị, kháng nghị đối với quyết định của Tòa án. Theo đó, tại điểm h, khoản 3 Điều 21, điểm g Điều 35 Pháp lệnh quy định việc tranh luận được tiến hành theo sự điều hành của Thẩm phán. Người tham gia tranh luận có quyền đối đáp lại ý kiến của người khác. Thẩm phán tiến hành phiên họp không được hạn chế thời gian tranh luận, tạo điều kiện cho họ tranh luận, trình bày hết ý kiến; có quyền yêu cầu dừng những ý kiến không liên quan đến vụ việc hoặc ý kiến lặp lại. Đồng thời, Điều 21 Pháp lệnh 03/2022 bổ sung biện pháp giáo dục dựa vào cộng đồng để thay thế cho biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng theo quy định tại Điều 140a của Luật Xử lý vi phạm hành chính; Quy định về thủ tục thân thiện khi giải quyết vụ việc đối với người chưa thành niên bị đề nghị đưa vào trường giáo dưỡng.

- Ngoài ra tại Điều 32 và Điều 42 Pháp lệnh số 03/2022 đã mở rộng một số thời hạn giải quyết như thời hạn khiếu nại, kiến nghị kháng nghị; thời hạn khiếu nại sau khi nhận được quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu từ 03 ngày làm việc lên 05 ngày làm việc.

Pháp lệnh 03/2022 có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01 tháng 02 năm 2023. Đối với những vụ việc đã được Tòa án nhân dân cấp huyện thụ lý, giải quyết theo quy định tại Pháp lệnh số 09/2014/UBTVQH13 nhưng đến ngày 01 tháng 02 năm 2023 chưa kết thúc thì tiếp tục áp dụng quy định của Pháp lệnh số 09/2014/UBTVQH13 để xem xét, giải quyết cho đến khi kết thúc vụ việc, trừ các nội dung quy định tại điểm a, b, c và d khoản 1 Điều 44 Pháp lệnh. Đối với những vụ việc đã được Tòa án nhân dân cấp huyện giải quyết theo quy định của Pháp lệnh số 09/2014/UBTVQH13 mà có khiếu nại, kiến nghị, kháng nghị thì từ ngày 01 tháng 02 năm 2023 Tòa án nhân dân cấp tỉnh giải quyết theo Pháp lệnh số 09/2014/UBTVQH13, trừ các nội dung quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 1 Điều 44 thì áp dụng quy định của Pháp lệnh 03/2022./.

Nguyễn Thị Tố Toan - Phòng 10 VKSND tỉnh